Η υπεραξία μιας επιχείρησης είναι η διαφορά μεταξύ της συμφωνημένης τιμής πώλησης και της λογιστικής αξίας όπως προκύπτει από τα βιβλία της. Η υπεραξία αυτή μπορεί να προκύπτει από την υποτίμηση ή υπερτίμηση στοιχείων των απαιτήσεων ή υποχρεώσεων της ή στη φήμη και πελατεία που έχει αποκτήσει από τη δραστηριότητά της.
Ο συντελεστής φόρου υπεραξίας (σε περίπτωση πώλησης, μεταβίβασης, κτλ) είναι 20%, με εξαίρεση τις περιπτώσεις:
- μεταβίβασης ατομικής επιχείρησης ή μερίδιο προσωπικής εταιρείας περιορισμένης ευθύνης από δικαιούχο με πρώτο βαθμό συγγένειας από επαχθή αίτια, όπου ο φόρος υπεραξίας είναι 5%,
- μεταβίβασης ατομικής επιχείρησης ή μερίδιο προσωπικής εταιρείας ή μεριδίων εταιρείας περιορισμένης ευθύνης από δικαιούχο με δεύτερο βαθμό συγγένειας από επαχθή αίτια, όπου ο φόρος υπεραξίας είναι 10%.
- μεταβίβασης ατομικής επιχείρησης ή μερίδιο προσωπικής εταιρείας από δικαιούχο με πρώτο βαθμό συγγένειας λόγω συνταξιοδότησης όπου δεν επιβάλλεται φόρος υπεραξίας,
- μεταβιβάσεις μετοχών ανωνύμων εταιριών μη εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών οφείλεται φόρος με συντελεστή 5% επί της πραγματικής αξίας πώλησης μετοχών.
Υπόχρεος για την απόδοση του φόρου υπεραξίας, σε περίπτωση μεταβιβάσεως εταιρικού μεριδίου είναι ο πωλητής. O φόρος καταβάλλεται στη Δ.O.Y. της έδρας της επιχείρησης εφάπαξ με δήλωση που υποβάλλεται από τον μεταβιβάζοντα το εταιρικό μερίδιο σε 3 αντίγραφα. Εάν η μεταβίβαση γίνεται με ιδιωτικό συμφωνητικό, πρέπει αυτό να συνοδεύεται από τη δήλωση υπεραξίας. Στο ιδιωτικό αυτό έγγραφο πρέπει απαραιτήτως να αναγράφεται το κέρδος από τη μεταβίβαση του δικαιώματος ή του εταιρικού μεριδίου ή ολόκληρης της επιχείρησης.
Σημειώνεται, ότι όταν ατομική επιχείρηση ή εταιρία διακόπτει τις εργασίες της και ιδρύεται στον ίδιο χώρο με το ίδιο αντικείμενο εργασιών και μέσα σε 6 μήνες το πολύ μία άλλη επιχείρηση (ατομική ή εταιρία), τότε εξετάζεται αν προκύπτει φόρος υπεραξίας. (λόγω της φήμης και της πελατείας που επωφελείται η νέα επιχείρηση)
Σ΄ αυτήν την περίπτωση, φόρος υπεραξίας καταβάλλεται μόνο όταν συντελείται πραγματική μεταβίβαση με την καταβολή τιμήματος σύμφωνα με την ΠΟΛ. 1169/2-8-2011 και όχι απλά επειδή λειτουργούσε στον ίδιο χώρο επιχείρηση με το ίδιο αντικείμενο όπως ίσχυε.
Η υπεραξία υπολογίζεται με βάση τα κέρδη χρήσης των τελευταίων 5 ετών της μεταβιβαζόμενης επιχείρησης σε συνδυασμό με το επιτόκιο γραμματίων του Δημοσίου την τελευταία μέρα του έτους του προηγούμενου χρόνου από αυτόν που συντελείται η μεταβίβαση, την ράντα ανατοκισμού και την αποτίμηση των παγίων περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης. Επί της υπεραξίας που προκύπτει επιβάλλεται φόρος.
Για το 2012, η ετήσια εμπορική ή επαγγελματική αμοιβή ανέρχεται στο ποσό των δεκατριών χιλιάδων επτακοσίων σαράντα έξι ευρώ (13.746) για τις επιχειρήσεις εμπορίας ή παραγωγής αγαθών. Προκειμένου για επιχειρήσεις αποκλειστικά παροχής υπηρεσιών η αμοιβή αυτή προσαυξάνεται κατά ποσοστό τριάντα τοις εκατό (30%) και ανέρχεται στο ποσό των δέκα επτά χιλιάδων οκτακοσίων εβδομήντα ευρώ (17.870). Το επιτόκιο των εντόκων γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου ετήσιας διάρκειας ανέρχεται σε 4,85% με αντίστοιχο συντελεστή προσαρμογής από την οικεία ράντα κατά στρογγυλοποίηση 4,3. ΠΟΛ. 1017/13-1-2012 .